Prijsuitbraak bij de granen

Een activa waarvan de consumptie elk jaar met zekerheid toeneemt en het aanbod volatiel is, wekt normaal de interesse van beleggers op. Ik heb het over de granenmarkten, een niche die de meeste beleggers echter meestal links laten liggen.

De groei van de wereldbevolking en een toename van de gemiddelde welvaart garanderen een stijgende vraag. Anderzijds moeten granen onderling en ook met andere gewassen concurreren om schaarse landbouwoppervlakte en zijn de oogsten sterk afhankelijk van onvoorspelbare weersomstandigheden.

Maakt onbekend onbemind of waarom zou je (niet) in granen moeten investeren? We bekijken de situatie bij soja, maïs en tarwe.

Dit voorjaar gingen de graanprijzen samen met de aandelenmarkten onderuit. Met name maïs en soja werden hard getroffen, want de prijzen vielen terug naar het laagste peil sinds 2009.

Het herstel liet iets langer op zich wachten dan bij de beursindexen, maar in augustus kwam een rally op gang die zich met een korte onderbreking de afgelopen weken doorzette. De Bloomberg Grains Subindex klom sinds de bodem met ruim een kwart en noteert op het hoogste niveau in meer dan een jaar.

Vraaguitval

Aan de aanbodzijde hebben zowel maïs als soja een aantal opeenvolgende erg goede oogsten achter de rug. Dit leidde tot comfortabel hoge voorraden, waardoor er ondanks de aantrekkende vraag lange tijd geen opwaartse prijsdruk was.

Aan de vraagzijde kregen de granen de afgelopen tijd enkele flinke tikken te verwerken. Het begon vorig jaar al met de voortslepende handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China. China is onder normale marktomstandigheden een van de belangrijkste afnemers van landbouwgrondstoffen uit de VS. Om de invoertarieven te omzeilen, ging het land zich meer bevoorraden in Zuid-Amerika.

Daarnaast leed vooral maïs onder de implosie van de olieprijs dit voorjaar. In normale omstandigheden gaat 30% van de Amerikaanse oogst naar de productie van ethanol (biobrandstof). Maar de vraag naar olie en afgeleide producten is door de coronacrisis sterk gedaald.

Als neveneffect van de coronamaatregelen is daarnaast ook de vraag naar maïs als veevoeder fors afgenomen. Tot de zomer bleven veel vleesverwerkende bedrijven gesloten of werkten ze met een sterk gereduceerde bezetting.

Zomerrally

De graanprijzen zetten in augustus en de eerste helft van september een stevige rally neer. Daarna volgde een bescheiden terugval, wat volledig in lijn met het seizoeneffect lag. Eind september betekent namelijk ook de start van het oogstseizoen in het noordelijk halfrond, wat tijdelijk voor een hoger aanbod zorgt. Met name bij soja en tarwe staan de prijzen van de termijncontracten in deze periode traditioneel onder druk.

Maar dit jaar is het effect klein. Eind oktober is de Bloomberg Grains Subindex na een consolidatie van vijf jaar technisch uitgebroken. Tarwe en soja noteerden in respectievelijk zes en drie jaar niet meer zo hoog. Ook de maïsprijs staat op het hoogste peil in meer dan een jaar. Wat is er dan veranderd ten opzichte van de situatie in het voorjaar?

Fundamenteel positief

Er waren enkele elementen die de prijs ondersteunden. Een eerste belangrijke is de goedkope dollar. De referentieprijzen van granen worden op de CBOT grondstoffenbeurs (onderdeel CME Group) in Chicago geafficheerd omdat granen wereldwijd hoofdzakelijk in dollar worden verhandeld.

Een goedkopere Amerikaanse munt maakt granen minder duur in lokale valuta. De dollarindex viel begin september terug naar het laagste peil in bijna twee jaar. Dit leidde tot aantrekkende exportcijfers uit de VS, wereldwijd de grootste uitvoerder van graangewassen.

Het maandelijkse WASDE-rapport van het Amerikaanse Ministerie van Landbouw (USDA) was voor alle graangewassen gunstig. Bij soja en maïs is de oogst in het noordelijke halfrond meer dan halverwege.

La Niña

Het zuidelijk halfrond heeft af te rekenen met droogte door het La Niña weerfenomeen. Daardoor heeft het zaaien in Brazilië en Argentinië vertraging opgelopen. Brazilië heeft zelfs tijdelijk de invoertaksen opgeschort omdat het land anders niet aan de lokale consumptiebehoefte kon voldoen.

De markt is al krap en tegenvallende weersomstandigheden kunnen deze situatie nog erger maken. Er is bijgevolg ook minder ruimte voor export.

China

China beloofde in de eerste fase van het handelsakkoord met de VS om opnieuw meer landbouwgrondstoffen in te voeren. Dit is ook nodig, want de lokale productie volstaat in de meeste gevallen niet en China wil ook de eigen strategische voorraden niet te diep uitputten.

De lokale Chinese granenprijzen waren de afgelopen weken boven de internationale prijzen uitgestegen. De aanvoer uit Zuid-Amerika alleen volstaat niet, zodat China wel verplicht was op zich weer op de Amerikaanse markt te bevoorraden. Daardoor zijn de ingevoerde hoeveelheden de voorbije weken sterk toegenomen.

Door de hogere uitvoer en een verwachte productiedaling verwacht het USDA dat de Amerikaanse sojavoorraad volgend jaar naar het laagste niveau in vijf jaar zal terugvallen.

Ook de output van maïs zal afnemen, maar dat wordt voorlopig nog gecompenseerd door de lagere vraag naar ethanol. In een scenario waarbij de olieprijs terug aantrekt en ook de vraag naar ethanol stijgt, zouden ook de maïsvoorraden snel onder druk komen.

Tarwe profiteert van de droogte in Rusland, Oekraïne en de VS. Rusland heeft vorig oogstjaar de fakkel van grootste exporteur van tarwe overgenomen van de VS. Van schaarste is nog geen sprake, maar mogelijks is er dit oogstjaar wel een aanbodtekort. China voert ook meer tarwe in, maar de impact op de markt is minder uitgesproken dan bij maïs en soja.

Risico’s

Zijn er dan geen elementen die de prijshausse kunnen ontregelen? Natuurlijk wel. Een mogelijk gevaar zit bij de herinvoering van nieuwe coronamaatregelen. Dit zou net als in het voorjaar tot een tijdelijke vraaguitval kunnen leiden.

Daarnaast is de speculatieve long-positie bij granen aan de hoge kant. Dit is op zich geen indicatie voor een naderende prijsdaling, maar het is wel een parameter die opgevolgd moet worden.

Ook een tijdelijk herstel van de dollar zou de granenprijzen (en die van andere grondstoffen) onder druk kunnen zetten.

Hoe beleggen?

Een gespreide investering in granen is mogelijk via de WisdomTree Grains ETF. Deze noteert op verschillende Europese beurzen en in verschillende valuta (EUR, USD, GBP). De onderliggende waarde is de Bloomberg Grains Subindex, die is samengesteld uit granentermijncontracten waarbij soja, tarwe en maïs elk voor ongeveer een derde van de index instaan.

Er bestaan ook trackers op individuele granen van dezelfde uitgever (WisdomTree Corn, Soybeans en Wheat).

Sommige aanbieders van hefboomproducten (bijv. GS Markets) hebben ook Turbo’s op granen in hun gamma. De onderliggende waarden zijn dan termijncontracten op soja, maïs en tarwe.

Beleggers die direct of indirect in termijncontracten beleggen, moeten ook rekening houden met de prijsstructuur (contango versus backwardation). Bij het doorrollen heeft contango een ongunstige impact op het rendement, maar backwardation een gunstige. Op dit moment is de prijscurve bij maïs eerder vlak, die van soja en tarwe zijn in backwardation.

Termijncontracten op granen worden slechts vijf keer per jaar doorgerold. Dit zorgt ervoor dat de impact van contango of backwardation in elk geval kleiner is dan bij termijncontracten op grondstoffen met een maandelijkse afloopdatum (bijvoorbeeld ruwe olie).