EU, kunstrovers en Nobelprijzen

Grappig, dat logo van de Kunsthal. De HAL is letterlijk ondersteboven geplaatst om de aandacht te trekken. Nu staat de hal ook figuurlijk op zijn kop. Dat trekt minstens zoveel aandacht. De beveiliging was volgens de directie afdoende. Maar niet voor de dieven die een zevenklapper maakten met schilderijen van onder andere Matisse, Monet en Picasso. Waren de inbrekers nou zo slim, of de beveiligers zo dom?

Als de inbrekers zo intelligent waren, is het de vraag of dat van pas komt na hun mogelijke arrestatie. Want dan doemt voor hen het probleem op waar de recente Nobelprijswinnaars voor de economie, Alvin Roth en Lloyd Shapley, zich mee bezighielden: de speltheorie. Het betreft het vraagstuk van het realiseren van de wensen van een groep. Het meest sprekende voorbeeld vind ik het dilemma van de gevangenen.

Stel de Kunsthalroversbende bestaat uit twee personen. Als ze beiden veroordeeld worden met hard bewijs, staat hen 10 jaar cel te wachten. Ik neem voorts aan dat er weinig hard bewijs voorhanden is. Daardoor dreigt dat ze ieder slechts voor 1 jaar worden veroordeeld. Maar de twee inbrekers kunnen van elkaar aantonen bij de roof betrokken te zijn. Als de één de ander beschuldigt, krijgt deze de volle 10 jaar en is de verrader vrij man.

Ze zullen elkaar verraden
Degene die de ander verraad krijgt bovendien 1 jaar strafvermindering. In de volgende tabel zijn de mogelijke uitkomsten gegeven.

De meest optimale uitkomst voor de twee gevangenen is zwijgen/zwijgen (rechtsonder). Beiden krijgen dan een milde gevangenisstraf van 1 jaar. Maar in werkelijkheid zal de voor hen slechtste uitkomst tot stand komen: beiden zullen elkaar verraden door de waarheid te spreken en voor 9 jaar (10 jaar minus 1 jaar beloning voor het verraad) de bak in gaan (linksboven). Waarom wordt deze voor de beide inbrekers inferieure uitkomst gerealiseerd?

Inbreker A heeft de keuze uit twee strategieën: hij spreekt de waarheid of hij zwijgt. Stel dat hij zwijgt. Inbreker B kan op twee manieren reageren. Als Inbreker B de waarheid spreekt, en inbreker A daarmee zou verraden, krijgt Inbreker A 10 jaar cel (linksonder in de matrix). In dat geval zou Inbreker A beter ook de waarheid hebben kunnen spreken. Dan zou hij slechts 9 jaar straf hebben gekregen (linksboven).

Hopen op slimme boeven
Als inbreker B daarentegen zou zwijgen, is er een straf van 1 jaar voor inbreker A (rechtsonder). Ook in dat geval had inbreker A beter de waarheid kunnen spreken, want dan was hij vrijuit gegaan (rechtsboven). De conclusie is dat, zonder communicatie, inbreker A in dit geval altijd de waarheid zal spreken. Ook inbreker B zal dat doen, zodat beiden tot 9 jaar veroordeeld worden. Tenminste, als ze beiden intelligent handelen. Als de boeven gepakt worden is het voor de samenleving te hopen dat ze dus inderdaad slim zijn!

Zo kom ik op de EU, de kersverse Nobelprijswinnaar voor de vrede. Het is alsof je een drenkeling bemoedigend toeroept dat iedereen hem zo waardeert om zijn sociale vaardigheden. Maar dat terzijde. De EU worstelt om zijn voortbestaan en de oplossing was, en is zo eenvoudig.

Maar ook hier liggen prisoner's dilemma’s op de loer met mogelijk desastreuze uitkomsten. Want eigenlijk wil niemand zich opofferingen getroosten als anderen dat ook niet doen. En als anderen dat wel doen, is het helemaal lucratief om als land jezelf daaraan te onttrekken.

Opgeven soevereiniteit?
Neem bijvoorbeeld de volgende matrix voor de EU inzake het opgeven van een deel van de soevereiniteit. Landen kunnen dan elkaars begrotingen controleren en aanpassen, noodzakelijk om de EU op lange termijn te laten overleven. 

Zelfstandig/zelfstandig betekent dat noch de sterke, noch de zwakke EU landen soevereiniteit opgeven. De EU knalt met een schok uit elkaar en de kosten zijn 200 (100 voor zwak, 100 voor sterk). Dit is (financieel) de slechtste oplossing.

Opgeven Soevereiniteit/Opgeven Soevereiniteit betekent dat beide blokken hun soevereiniteit opgeven. De EU is gered en de kosten zijn het laagst. In beide andere gevallen geeft één van beide blokken zijn soevereiniteit op, de ander niet. Bij die combinatie blijft de EU bestaan, maar draagt degene die zijn soevereiniteit opgeeft een enorm deel van de kosten.

Argwanend en opstandig volk
Volgens hetzelfde prisoner’s dilemma als boven beschreven is de uitkomst dat geen van beide blokken de soevereiniteit zal opgeven en komt de slechtste oplossing tot stand: de EU valt uit elkaar tegen enorm hoge kosten. Nu werkt het prisoner's dilemma alleen perfect als er geen communicatie tussen beide partijen is. Die lijkt er wel tussen de zwakke en sterke eurolanden.

Maar is er werkelijk sprake van communicatie of horen ze elkaar alleen aan met het gehijg van het steeds argwanender en opstandiger volk in de nek? Hoe dan ook, de opmerking van de Franse president François Hollande dat de crisis bijna over is, lijkt meer ingegeven door de theorie van niet-Nobelprijswinnaar Robert Shiller, dan door de laureaten Roth en Shapley.

Het zal nog veel kunst en vliegwerk met zich meebrengen de EU uit het crisismoeras te hijsen.