EHBO (6): S&P 500 en 75 jaar recessies

Alhoewel in Europa formeel geen sprake is geweest van een recessie, ligt dat anders in Amerika. De Amerikaanse economie zit vanaf maart 2001 in een recessie, als we definitie van het het Amerikaanse National Bureau of Economic Research (NBER) volgen. Daarmee kan de huidige verzwakking in de economie worden toegevoegd aan het selecte gezelschap van recessies van de laatste honderd jaar.

De huidige teruggang is de 13e officiële recessie sinds 1927 naar maatstaven van het NBER. Vanuit technisch oogpunt is het interessant te bekijken in hoeverre de markt voorspellende waarde heeft over de toekomst van de economie. Van prijsbewegingen op effectenmarkten wordt immers vaak gezegd dat ze vooruit lopen met zo’n 3 à 6 maanden op de ontwikkelingen in de reële economie.

Onze eerste doelstelling is om aan de hand van voorgaande recessies en het koersverloop van de S&P 500 voorafgaande en volgend op die recessies te bekijken of de koersbewegingen in de S&P voorspellende waarde hebben. Een tweede doel van deze special is te onderzoeken of er overeenkomsten zijn te vinden tussen koersbewegingen in de S&P 500 tijdens de recessies.

Met name de manier waarop topvorming en bodemvorming plaatsvindt, is daarbij interessant. Hoe geeft de markt met andere woorden een op handen zijnde contractie of expansie aan. Tot slot proberen we uit deze analyse van koersverloop tijdens recessies uit het verleden lessen te trekken voor de toekomst en daarmee aan te geven of en hoe de huidige verzwakking tot een einde zal komen.

Terug naar boven

“A recession is a significant decline in activity spread across the economy, lasting more than a few months, visible in industrial production, employment, real income, and wholesale-retail sales.“

De belangrijkste indicatoren die het NBER gebruikt om een recessie af te kondigen zijn dus:

Bij deze indicatoren wordt gezocht naar een significante afzwakking alvorens er sprake is van een recessie. Wat significant is, wordt door het NBER bepaald aan de hand van afzwakkingen in deze indicatoren in het verleden. De definitie van het NBER wijkt dus af van wat in vele publicaties gebruikelijk is.

Immers, doorgaans wordt een recessie gedefinieerd als twee opeenvolgende kwartalen van teruglopend Bruto Nationaal Product. Het NBER stelt zich echter op het standpunt dat BNP-data te infrequent gemeten wordt (kwartaalbasis) en onderhevig is aan grote aanpassingen. Meer informatie over het NBER en de manier waarop zij recessies definiëren is te vinden op www.nber.com.

Terug naar boven

De Amerikaanse economie werd gedurende de laatste 75 jaar maarliefst 13 keer geconfronteerd met een recessie. De laatste recessie begon in maart 2001 en is formeel nog niet tot een einde gekomen. De gemiddelde duur van een recessieperiode bedroeg 13 maanden, met een uitschieter naar boven van 43 maanden (De Grote Depressie begin dertiger jaren) en naar beneden van 6 maanden (1980).

Het start- en het eindpunt van een recessie constateert het NBER achteraf. De aanvang van de laatste recessie bijvoorbeeld werd bepaald op maart 2001, maar tot die conclusie kwam het NBER pas eind november 2001. Het einde van de recessie in maart 1991 werd eind december 1992 aangekondigd. De aanvang en het einde van een recessie wordt dus aangegeven ‘with the benefit of hindsight’ en kent geen voorspellend karakter.

Bron: National Bureau of Economic Research/Effectenbank Stroeve

In de tabel zijn ook de grootste inzinkingen van de S&P 500 rondom die recessies in de tabel weergegeven. Om de berekeningen te verduidelijken, lichten we de recessie van 2001 toe. Alhoewel het NBER aankondigde dat de recessie in maart 2001 was begonnen, zette de S&P 500 al een geruime tijd daarvoor een hoogtepunt neer namelijk omstreeks april 2000 op 1525.

Het dieptepunt is (voorlopig) gezet direct volgend op de september-aanslagen op 965. Daarmee heeft de S&P 500 van ‘top-naar-bodem’ een maximaal koersverlies laten zien van 37%. Als de markt anticipeert op de start en het einde van een recessie, zouden we toppen verwachten in de S&P die (ver) voor de afkondiging van een recessie liggen en zou (ver) voor het daadwerkelijke einde van de recessie de markt moeten bodemen.

Terug naar boven

Zo’n significante daling beschouwen we hier als een daling die meer dan 10% bedroeg en dus niet als een ‘correctie’ kan worden aangemerkt. Van de 12 recessie perioden, werden er 9 niet voorafgegaan door een significante daling in de S&P 500 (uitzonderingen waren de recessies van 1960-61, 1969-70 en 1973-75). Daarmee lijkt de ‘vooruitziende blik’ van de S&P 500 met betrekking tot een recessie die komen gaat zo goed als afwezig.

Anders is het voor de einden van recessies. Voorafgaand aan het formele einde van de recessie, wist de S&P in 11 van de 12 gevallen namelijk significant te stijgen. De enige uitzondering was de recessie van 1957-58 waar, voorafgaand aan het einde van de recessie, de S&P met duidelijk minder dan 10% opliep. Daarmee lijkt de S&P 500 een goede voorspeller te zijn van nieuwe expansieperioden in de toekomst.

Waarom de beurs wel het einde, maar niet het begin van een recessie goed voorspelt? Wellicht omdat beleggers van nature (te) optimistisch zijn. Het is een bekend gegeven uit de psychologie/’behavioural finance’ dat stelt dat mensen en beleggers met een groot vertrouwen naar (hun eigen) toekomst kijken, ook al is dat vertrouwen niet terecht.

Vraag maar aan een groep mensen of ze van zichzelf vinden of ze een beter dan gemiddelde automobilist zijn. Het overgrote gedeelte van de groep zal “Ja” antwoorden.

Terug naar boven

Vanuit technisch oogpunt is het vervolgens interessant om te bekijken hoe de S&P nu in die dramatische perioden uiteindelijk een bodem vond. Het koersgedrag van de S&P 500 Index gedurende bovengenoemde vier perioden rondom de dieptepunten kan zich laten vangen in het volgende koerspatroon.

De huidige situatie in de S&P 500 heeft er alle schijn van om zich in zo’n zelfde bodemvormingsproces te bevinden. Volgend op de dieptepunten van september (965) is een herstel ingezet naar 1185 dat inmiddels (bij een stand van 1000) al weer voor zo’n 85% is ‘teruggegeven aan de markt’.

De S&P is inmiddels zo’n 9 maanden verder dan toen het 965-dieptepunt werd neergezet. Als de markt nu tot stilstand weet te komen boven dat dieptepunt dan is “de bodem” naar onze overtuiging gezet en kan begonnen worden aan een langdurige, substantiële stijging.

Terug naar boven

De huidige situatie in de S&P lijkt ook wat betreft koersbeweging veel op de voorgaande recessies. Een van de twee bodems is inmiddels gezet en de markt doet momenteel een serieuze aanval richting de eerste bodem. Indien de markt boven de september-bodem op 965 duidelijk tot stilstand weet te komen, is naar ons idee de bodem voor de komende periode gezet en kan de S&P gaan beginnen aan een substantiële stijging.

Zoals altijd adviseren we beleggers niet anticiperen op een nieuwe bodem, maar pas aan de koopzijde te opereren als die bodem er ook daadwerkelijk staat. Onder de september-dieptepunten ontploft het scenario namelijk omdat dan koersmatig geen vergelijk getrokken meer kan worden met de voorgaande recessies. De ‘bodem’ is recapitulerend waarschijnlijk nabij maar moet nog wel gezet worden. Wacht op dat moment alvorens posities in te nemen.

Hoe een bodem er dan precies uitziet? Wij definiëren een bodem als zijnde een dieptepunt op de weekgrafiek dat wordt voorafgegaan door drie hogere dieptepunten en wordt opgevolgd door twee hogere dieptepunten. Dan is er wat ons betreft sprake van een bodem. Vanzelfsprekend houden we u op de hoogte wanneer de S&P aan die voorwaarden voldoet.

Wat de consequentie van deze analyse is voor de AEX? De Nederlandse economie verkeert immers formeel niet in een recessie. We hebben namelijk (nog) geen twee kwartalen van negatieve BBP-groei gezien, maar de economie heeft in het verleden (sinds 1977) ten tijde van Amerikaanse recessies ook geen negatieve BBP-groei van minstens twee achtereenvolgende kwartalen laten zien.

De huidige Nederlandse economische situatie is dus niet afwijkend van hetgeen we in het verleden gezien hebben en we stellen daarom dat een vergelijking tussen de Nederlandse en Amerikaanse situatie mogelijk is. De Amsterdamse beurs laat bovendien een soortgelijk koerspatroon zien als de S&P. De AEX is hard op weg naar de september-dieptepunten die te vinden zijn op 378.

Naar analogie van de beweging in de S&P 500, lijkt een doorbraak onder dit 378-niveau niet waarschijnlijk. Ook in Amsterdam dient echter een tweede bodem eerst neergezet te worden, alvorens het gevaar definitief geweken is. De formatie van die bodem is inmiddels in volle gang (395 lijkt de tweede bodem te worden).

Bevestiging van die tweede bodem vinden we als, of:

Nadat een dergelijke bodem is gevormd, ligt een snelle, forse stijging in het verschiet. Deze beweging heeft als eerste koersdoel 530 dat binnen drie maanden behaald kan worden, nadat de bodem is gezet. Nu alleen nog wachten op de formatie van die bodem!

Terug naar boven