AFM waarschuwt voor flinke kapitaaluitstroom naar VS en onvergunde assetmanagers

Steeds meer kapitaal stroomt naar de VS, met consequenties voor Europa. Passief beleggen brengt ook risico's mee, vermogensbeheerders gebruiken steeds vaker AI en duurzame beleggingen blijken niet altijd zo groen als gedacht.

1. Europees risicodragend kapitaal stroomt vooral naar de VS

De AFM stelt vast dat veel Europees risicodragend kapitaal nu naar de Verenigde Staten stroomt, omdat markten daar simpelweg meer liquiditeit en efficiëntie bieden. Europese bedrijven die op zoek zijn naar risicodragend kapitaal lopen het vaker mis omdat Europese pensioenbeleggers relatief veel investeren in de VS.

De toenemende populariteit van passief beleggen - door het gebruik van ETF's - versterkt die trend. ETF’s volgen doorgaans een index en dat is in veel gevallen een wereldwijde, zoals de MSCI World index. Omdat Amerika een zware weging heeft in de wereldindex, beleggen ETF-beleggers automatisch erg veel in Amerika. De index bestaat voor zo'n 60-70% uit Amerikaanse aandelen.

Een bijkomend nadeel van passief beleggen is dat bedrijven met de grootste marktwaarde vaak het zwaarst wegen in het mandje van de ETF. Dit betekent dat de in absolute zin grootste bedrijven de meeste invloed op het rendement hebben en niet de bedrijven met bijvoorbeeld de beste rendementsverwachtingen.

De grootste landen blijven het grootst, aangezien er door middel van deze ETF's geld blijft stromen naar de bedrijven (en landen) met de grootste marktkapitalisatie. En die bedrijven profiteren daardoos dus ook het meest van die kapitaalstroom. Het geeft grote Amerikaanse bedrijven een duidelijk voordeel ten opzichte van Europese.

2. Nederlanders gaan mee in de trend, en beleggen vooral indirect en relatief weinig direct 

Nederlandse huishoudens beleggen slechts 7% van hun totale spaargeld en belegde vermogen direct, terwijl in Europa het gemiddelde 15% is. Volgens een onderzoek van de AFM belegt ongeveer 25% van alle Nederlandse huishoudens direct, vergeleken met 58% in de VS.

De belangrijkste reden is dat Nederlanders veel van hun vermogen verplicht via hun pensioen beleggen. Hierdoor zijn de totale beleggingen (zowel direct als indirect) in Nederland alsnog veel hoger dan in andere Europese landen.

Het meeste risicodragende kapitaal van Nederlandse huishoudens wordt buiten de EU belegd. Vooral via pensioenfondsen, waar ongeveer een derde van het vermogen is belegd in aandelen buiten de EU. Bij beleggingsfondsen komt hetzelfde beeld naar voren.

Ook de directe beleggingen van Nederlandse huishoudens gaan voor het grootste deel naar de Amerikaanse markten. Van de tien populairste aandelenfondsen waar Nederlandse huishoudens in beleggen, is bijna alles gebaseerd op een Amerikaanse of wereldwijde benchmark, waarvan het merendeel uit Amerikaanse aandelen bestaat.

3. Gebruik van AI door vermogensbeheerders kan veel opleveren, maar brengt ook risico's met zich mee

Vermogensbeheerders maken steeds vaker gebruik van kunstmatige intelligentie (AI), vooral om data te verzamelen en te analyseren. AI kan zorgen voor efficiëntere processen en lagere kosten. Het helpt ook om risico’s beter in te schatten, mits de juiste data wordt gebruikt en de modellen duidelijk en controleerbaar zijn. Maar AI brengt ook risico's met zich mee.

Bijvoorbeeld vooroordelen (biases) in algoritmes, slechte datakwaliteit en een gebrek aan transparantie voor beleggers. Ook kunnen geavanceerde AI-modellen complexe beslissingen nemen die moeilijk te verklaren zijn voor de belegger.

Daarnaast kan het gebruik van AI door vermogensbeheerders leiden tot afhankelijkheidsrisico’s, omdat er maar een beperkte groep (voornamelijk niet-Europese) technologiebedrijven is die AI-technologie kan leveren. Het is volgens de AFM belangrijk dat vermogensbeheerders transparant zijn over hoe ze AI inzetten in hun beleggingsbeleid en welke rol het speelt in de portefeuille.

4. Er worden meer duurzame beleggingsproducten aangeboden, maar dat betekent niet dat er duurzamer wordt belegd

De vermogensbeheersector speelt een belangrijke rol in het vervullen van de vraag naar duurzame beleggingen. Toch geeft een groot aantal vermogensbeheerders aan dat ze hun klanten niet altijd kunnen voorzien van beleggingen die passen bij hun duurzaamheidswensen.

De AFM roept deze bedrijven op om te investeren in het uitbreiden van hun aanbod, zodat het beter aansluit bij de duurzaamheidsvoorkeuren van beleggers. Productaanbieders mogen zelf bepalen welke criteria ze gebruiken om te beoordelen of een investering 'duurzaam' is, zolang ze zich aan de SFDR-regels houden. Deze regels verplichten fondsaanbieders om openbaar te maken hoe ze omgaan met duurzaamheid.

Ze moeten ook aangeven welk percentage van hun beleggingen duurzaam is. Maar de ondernemingen mogen zelf criteria vaststellen en kunnen aan de hand daarvan kiezen of een investering ‘duurzaam’ is.

Uit onderzoek van de AFM blijkt dat veel producten met een 'duurzaamheidsclaim' die niet waarmaken. Het aandeel beleggingen dat in 2023 voldeed aan de Europese regelgeving voor duurzaamheid was beperkt. Dit aandeel zal volgens de AFM groeien wanneer meer bedrijven rapporteren over hun duurzaamheid.

Wat hierbij moet helpen is de ESMA- richtlijn: een Europese richtlijn voor de naamgeving van duurzame beleggingsfondsen. Het woord ‘groen’ mag bijvoorbeeld niet meer zomaar door een bedrijf gebruikt worden. De ESMA-richtlijn moet meer duidelijkheid bieden over duurzaamheid naar beleggers.

5. Meer assetmanagers mogen fondsen aanbieden zonder vergunning: AFM waarschuwt voor de risico's

De AFM ziet al jaren een sterke groei van zogenaamde AIFMD-light-beheerders in Nederland. Dit zijn vermogensbeheerders die zonder vergunning fondsen mogen aanbieden aan niet-professionele beleggers. De AFM ziet het aantal in Nederland al jaren sterk groeien en onderzoekt of er sprake is van een verhoogd risico op crimineel gedrag.

Deze groep beheerders is minder gereguleerd, waardoor er meer kans is op problemen zoals misleidende informatie naar beleggers, het centraal stellen van eigenbelang, fraude en witwassen.

Blijf opletten

Volgens de AFM is het van belang dat beleggers goed geïnformeerd blijven en zich bewust zijn van de risico’s en kansen. Lees hier het volledige rapport.