Beleggers in de ban van de rente

Beleggers zijn de afgelopen weken in de ban van de rente. Vrijwel iedere dag stijgt de rente op de kapitaalmarkt en dalen vervolgens de aandelenkoersen.

Als gevolg van de koersdalingen kwamen de Dow Jones-index en de Russell 2000-smallcapindex deze week op een negatief resultaat voor 2023. Diezelfde Dow Jones-index had afgelopen juli nog een reeks van 13 positieve dagen op rij.

Het geeft maar weer aan hoe het sentiment kan verkeren op de beurzen. Dit keer staat de rente in de spotlights. Hoe lang en hoe ver gaat die nog omhoog?

Rente fors gestegen in de afgelopen maanden

De meeste beleggers geven de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende energiecrisis de schuld van het slechte beursjaar 2022. Maar onderschat de invloed van de rente niet.

Om de inflatie te bestrijden hebben de centrale banken de rente in snel tempo verhoogd. De obligatierente volgde. Eind 2021 stond de rente op Nederlandse 10-jaarsobligaties nog rond 0% en ruim een jaar later was dat rond de 3%. Inmiddels kijken we naar 3,3%.

In de VS was de stijging nog sterker. In juli 2021 stond de 10-jaars rente op 0,5%; twee jaar later was dat 3,5%. Begin oktober staat er zelfs 4,8% op het bord.

Hogere rente is negatief voor beleggers

Een hogere rente is slecht nieuws voor beleggers. Bij obligaties is de directe relatie tussen de rente en de koers duidelijk. Maar ook bij aandelen werkt de hogere rente op verschillende manieren negatief door.

De financieringslasten van bedrijven nemen toe, waardoor de winst daalt. Daarnaast nemen investeringen af omdat de businesscase minder interessant wordt. Ook de waardering van aandelen daalt, omdat de disconteringsvoet afneemt. Vooral voor groeiaandelen - die het grootste deel van de winst in de toekomst maken - zorgt de hogere rente voor een lagere waardering.

Mogelijk valt de negatieve impact mee

De laatste dagen kwam ik diverse artikelen tegen die aangaven dat de impact van de rentestijging niet moet worden overschat. Met name het Amerikaanse bedrijfsleven heeft lang lopende financieringen afgesloten tegen lage rente uit voorzorg. De grote kasposities zouden ze nu tegen hoge rente kunnen wegzetten.

Hetzelfde geldt voor hypotheken die tegen lage rentes zijn vastgezet voor lange looptijden.

Maar er zijn zeker risico’s

Aan de andere kant van die transactie zitten de banken die financieringen hebben verstrekt tegen lage rentes, en nu voor hogere rentes geld moeten aantrekken. Hetzelfde geldt voor overheden en centrale banken.

Verder is een vraag of en in hoeverre de looptijd van de debet- en creditzijde van de bankbalansen matchen. In maart ging het onder andere mis met banken omdat die grote verliezen moesten verwerken op hun posities in langlopende staatsobligaties, terwijl daar aan de andere kant van de balans geen winsten tegenover stonden. Tot nu toe horen we daar niet veel over, maar in februari had ik ook nog nooit van Silicon Valley Bank gehoord.

Kan de rente niet weer omlaag?

Het mooiste zou zijn als de rente weer omlaag gaat. De recente rentestijging is wellicht wat overdreven, met name in de VS. Hoewel de economie steeds sterker blijkt dan verwacht, daalt de inflatie gestaag. De headline inflatie daalt natuurlijk sterker dan de kerninflatie zonder energieprijzen, maar dat is gegeven de volatiele prijsontwikkeling van energie goed verklaarbaar.

Een andere oorzaak ligt in de kredietverlaging van de VS door de rating agencies. Verder draait de Fed het quantitative easing-beleid terug, waardoor de vraag naar obligaties is gedaald. Het zou mij niet verbazen als de Fed zijn toon over het rentebeleid zal aanpassen om de rentestijging af te remmen. Dat is echter onmogelijk te voorspellen.

Nabije toekomst

De rente blijft de aankomende weken de belangrijkste factor op de financiële markten. Goed economisch nieuws zal daarbij worden uitgelegd als een reden om de rente niet te verlagen, en daardoor leiden tot druk op de koersen. De arbeidsmarktcijfers van vandaag en vooral vrijdag zijn daarbij een belangrijke graadmeter.

Verder begint vanaf half oktober het cijferseizoen. Dan zullen we inzicht krijgen in de werkelijke impact van de hogere rente en de gezondheid van het bedrijfsleven. Want uiteindelijk gaat beleggen over het investeren in succesvolle bedrijven met stijgende winst.