Palladium op recordkoers (en platina blijft achter)

Wie een Platinum kredietkaart op zak heeft, geniet talloze voordelen. Platinum staat bovenaan de ladder van luxe kredietkaarten en geeft recht op de hoogste uitgavenlimiet, een extra reisverzekering (kan tegenwoordig goed van pas komen…), toegang tot de lounge in luchthavens, extra airmiles en nog veel meer leuks.

Alleen zullen de uitgevers van kredietkaarten hun hiërarchie stilaan moeten herzien. Platina staat boven goud. Dat was lange tijd logisch, want platina is schaarser en met een historisch gemiddelde van 1,25 voor de platina/goudratio meestal ook duurder. De voorbije jaren is dit echter niet meer het geval. Op het moment van schrijven is goud zelfs 1,6 keer zo duur als platina.

Maar platina wordt sinds vorig jaar ook overvleugeld door palladium, dat in 2019 de fakkel heeft overgenomen als duurste edelmetaal. Wordt binnenkort de American Express Palladium het hoogste goed?

Palladium best presterende grondstof

Palladium is niet alleen het best presterende edelmetaal, maar het kan met een klim van 32% sinds begin dit jaar ook het hoogste rendement van alle grondstoffen overleggen.

De opmars van palladium startte al vorig najaar, toen de prijs van het metaal verdubbelde van $800 per troy naar $1600 in maart. Daarbij werd de vorige recordprijs uit 2001 ruim overschreden. In april en mei volgde een terugval richting $1.300, maar tijdens de zomer hernam palladium de stijgende trend, om in september een nieuw hoogtepunt van meer dan $1.670 te bereiken.

Lagere autoverkopen

De hogere palladiumprijs is opvallend tegen een achtergrond van lagere autoverkopen. Bijna 80% van alle palladium wordt door de autosector verbruikt (in katalysatoren). Bij platina, dat nog andere industriële toepassingen kent en ook een grote investeringsvraag, is dat maar 40%.

De wereldwijde auto-industrie heeft het moeilijk na het recordjaar 2018. In China, de grootste automarkt ter wereld, is de verkoop dit jaar met 15% gedaald. Ook in de Verenigde Staten en de Europese Unie worden minder nieuwe wagens verkocht. De VS stevent af op het slechtste jaar sinds 2014.

... maar strengere emissienormen

De lagere verkoopcijfers worden gecompenseerd door de strengere emissienormen. Daardoor stijgt de hoeveelheid palladium en platina in katalysatoren voor respectievelijk benzine- en dieselmotoren.

In India en China worden binnenkort strengere regels van kracht. Daardoor hebben katalysatorenproducenten ondanks de lagere autoverkopen toch veel meer palladium afgenomen. Volgens BASF, de grootste katalysatorenproducent, zal het Chinese palladiumgebruik volgend jaar daardoor met de helft toenemen.

Chronisch aanbodtekort

De voornaamste oorzaak van de prijsstijging bij palladium ligt aan de aanbodzijde. Het edelmetaal kampt met een structureel deficit en 2019 wordt het zevende opeenvolgende jaar met een aanbodtekort. De bovengrondse voorraden zijn sinds de start van het decennium afgenomen van 17,7 naar 12,9 miljoen troy ounce.

Op korte termijn staat er geen extra productiecapaciteit gepland. Dit is pas vanaf 2024 het geval, wat een eeuwigheid is op de grondstoffenmarkten. Het Russische Norilsk Nickel, dat instaat voor 40% van de wereldwijde palladiumproductie, schat het tekort op 600.000 troy ounce. Onderzoeker Metals Focus, gespecialiseerd in edelmetalen, stelt een tekort van bijna 800.000 troy ounce vast. De totale markt bedraagt ongeveer 10 miljoen troy ounce.

De omvang van de Russische staatsvoorraden is nog een belangrijke onbekende factor omdat het land daar niet over communiceert. JP Morgan is alvast niet onder de indruk van het oplopende deficit en ziet de palladiumprijs volgend jaar terugvallen naar $1.226.

Surplus bij platina

De platinaprijs schommelde het grootste deel van het jaar tussen $800 en $900, maar doorbrak in september voor het eerst sinds juni 2018 de grens van $900. Platina doet het dit jaar dus evenmin slecht, met een prijsstijging van 17,5%, maar toch noteert het edelmetaal nauwelijks hoger dan vier jaar geleden. Begin 2008 kostte een troy ounce platina nog $2.200.

Als oorzaak voor het achterblijven van platina wordt vaak verwezen naar het dieselschandaal, waarbij verschillende constructeurs de officiële uitstootnormen ruim overschreden. Dit leidde tot gewijzigde regelgeving, terwijl diesel ook maatschappelijk hoe langer hoe minder acceptabel werd.

Platina en palladium hebben gelijkaardige chemische eigenschappen, maar toch kan het duurdere metaal niet zomaar worden ingewisseld voor het goedkopere bij de productie van katalysatoren. Beide metalen reageren verschillend op temperatuur en chemicaliën en kunnen ook niet in dezelfde hoeveelheden worden gebruikt.

Bij platina was er in zes van de afgelopen negen jaar een aanbodoverschot. Voor 2019 lopen de meningen uiteen. Katalysatorenproducent Johnson Matthey gaat uit van een klein tekort, maar de World Platinum Investment Council (WPIC) voorspelt in haar meest recente Platinum Quarterly rapport opnieuw een overschot. De instelling verlaagde wel de prognose voor dit surplus van 375.000 naar 345.000 troy ounce.

Grote investeringsvraag

Platina kent een belangrijke investeringsvraag die in de eerste jaarhelft een recordniveau van 855.000 troy ounce bereikte. Veruit het grootste deel daarvan kwam in Exchange Traded Funds (ETF’s) terecht en zo’n 135000 troy ounce ook in staven en munten. Deze hoge investeringsvraag compenseerde lagere industriële consumptie en dalende vraag naar platina juwelen.

De WPIC voorspelt voor 2019 niettemin een toename van de platinaconsumptie met 9%, tegenover een groei van het aanbod met 4%.

Mogelijke aanbodschok

Het potentieel voor de platinaprijs bevindt zich met name aan de aanbodzijde. In juni startten in Zuid-Afrika - de belangrijkste platinaproducent, met een aandeel van 70% in de wereldwijde productie - nieuwe onderhandelingen tussen de mijnbouwers en de vakbonden over de loon- en arbeidsvoorwaarden voor de komende jaren. Die gingen in het verleden vaak gepaard met geweld, stakingen en aanbodonderbrekingen.

Ook dit jaar is het water tussen de vakbonden en de werkgevers nog steeds erg diep. Bovendien werd er in de afgelopen jaren ook weinig geïnvesteerd in nieuwe platinaproductie.

Ik ben van mening dat de palladiumprijs, die in de buurt van een record noteert, al erg veel goed nieuws verdisconteert. Dan liggen de kaarten gunstiger bij platina, waar anbodproblemen nog niet in de prijs zijn verrekend.