Pas op voor het breakeven-effect

Wel eens gehoord van het "breakeven-effect"? Dat is een valkuil waar veel beleggers vroeg of laat in belanden. Vanuit een rationeel oogpunt zou een belegger elke beleggingsbeslissing moeten afwegen op basis van verwacht rendement en risico, en de keuze maken die het best bij zijn of haar risico voorkeuren aansluit.

Dit klinkt misschien nogal abstract, maar het impliceert in ieder geval dat winsten of verliezen die een belegger tot nu toe geleden heeft de komende beslissing niet zouden mogen beïnvloeden (even afgezien van mogelijke beperkingen die dit oplegt aan de portefeuille). Gedragen beleggers zich in de dagelijkse praktijk ook zo?

Het antwoord blijkt een dikke NEE! Vooral na het lijden van verliezen blijken beleggers veel meer risico te nemen dan ze in precies dezelfde situatie zonder vorig verlies zouden doen. Een simpel voorbeeld om dit te verduidelijken (dit voorbeeld lijkt misschien wat onrealistisch voor de beleggingspraktijk, maar illustreert het gedrag heel goed).

Irrelevante uitkomsten
Stel je eens voor dat je de keuze hebt tussen A: 500 euro voor zeker, of B: 50% kans op 0 euro en 50% kans op 1000 euro. Welke alternatief zou je kiezen? En stel je nu eens voor dat je net 1000 euro verloren hebt, welk alternatief zou je dan kiezen?

Uit heel veel onderzoeken blijkt dat men geneigd is om het zekere bedrag (A) te kiezen in situaties die lijken op de eerste, terwijl men juist voor de gamble (B) gaat in situaties die lijken op de tweede.

Waarom is dit nu een slechte keuze? In feite zijn beide situaties identiek in termen van verwacht rendement en risico. Het enige verschil zit hem in de vorige - maar voor de uitkomst irrelevante(!) - uitkomsten die gerealiseerd zijn; in de tweede situatie heeft men een verlies geleden, terwijl men in de eerste situatie geen verlies heeft geleden.

Quitte of dubbel
Na verliezen (die men nog wel kan goedmaken) is men vaak geneigd meer risico te nemen om zodoende toch nog break-even te spelen. Dit noemt men het "breakeven-effect"; men wil over het algemeen liever een kans om een verlies goed te maken dan te kiezen voor een zeker verlies.

Sommigen onder u zullen dit herkennen uit het casino: als je daar 250 euro hebt verloren krijg je een sterke neiging om dubbel of quite spelen. Dit terwijl men in situaties zonder die 250 euro initieel verlies niet zomaar zo’n weddenschap aan zou gaan. Maar vindt dit gedrag ook plaats als het om echt grote bedragen gaat, zoals beleggingen? Het antwoord blijkt nu (helaas) een JA te zijn.

Een mooi voorbeeld is het gedrag van handelaren. Een leuke study van Coval and Shumway uit een 2005 issue van the Journal of Finance laat het volgende plaatje zien:

Kortom, ochtendverliezen lijden tot het nemen van meer risico in de middag onder handelaren.

Maar hoe te voorkomen?
Hoe voorkom je dit soort irrationeel gedrag? Dit zou op een relatief simpele manier kunnen; wees bewust van deze valkuil en onthoudt dat uitkomsten uit het verleden geen effect op uw huidige beslissing zouden mogen hebben. Echter, vele beleggers ervaren de emotie van verliezen op een dergelijke manier dat ze toch wensen meer risico te nemen na verliezen.

Een belegger dient zich dus vooral af te vragen hoe veel belang hij hecht aan de emotie (op de korte termijn) versus de cognitie (over de langere termijn) en hier zijn beslissing op te baseren.