Seizoensinvloeden op de elektriciteitsmarkt

Ik rommel wat in de tuin en tussendoor schrijf ik een column. De lente is begonnen; een nieuw seizoen is afgetrapt. En ook de zomer is in aantocht, vandaar dat ik nu nog wat door-brei op een thema dat ik al eerder aanstipte: seizoensinvloed.

In De golven van de markt ging ik al in op het onderwerp, maar nu neem ik u mee naar een wat specifieker gedeelte. Het begrip seasonality kent immers vele verschijningsvormen.

Jaarcyclus

In de elektriciteitsmarkt zijn drie vormen van seizoensinvloed te onderscheiden, allemaal met een verschillende tijdsspanne:

• een dagelijkse cylcus
• een wekelijkse cyclus
• een jaarlijkse cyclus

De jaarlijkse cyclus heeft niet te maken met oogst en dus aanbod, zoals bij veel agrarische commodities, maar is vooral vraaggedreven. De vraag naar elektriciteit is in een bepaald land immers het ene seizoen beduidend groter dan in een ander seizoen.

Overigens hangt het er wel vanaf welk land in ogenschouw wordt genomen. Iedere natie heeft zijn eigen klimatologische omstandigheden, economische karakteristieken (bijvoorbeeld de invloed van toerisme) en wijze van energieopwekking en -aanwending.

Zo verwarmt menig huishouden en bedrijf in Frankrijk in de wintertijd middels elektrisch aangedreven verwarmingssystemen. Nederland en Engeland daarentegen verwarmen veelal middels het stoken van aardgas. Dat brengt dus een andere dynamiek en prijsvorming met zich mee.

In het Midden-Oosten koelen huishoudens en bedrijfsleven met airconditioning, die draait op elektriciteit. Dit is dus juist in de zomer relevant.

Sommige landen aan de Middellandse Zee kennen in de zomervakantieperiode een rigoureuze bevolkingstoename door toerisme die zijn weerslag heeft op het verbruik van elektriciteit. Zo ontstaat een vraaggedreven dynamiek die op zijn tijd uiterst significant is.

Werkdagen-weekeinden

Bedrijvigheid in het zakelijk verkeer doet een onderscheid maken tussen werkdagen en weekenden. In het weekend zijn mensen overdag thuis, wat het energieverbruik door huishoudens stevig beïnvloedt. Veel kantoren zijn in het weekend gesloten. Sommige winkels zijn wellicht ook dicht.

Restaurants daarentegen zijn in het weekend vaak juist drukker dan doordeweeks. Producenten, zoals industriële bedrijven, kennen wellicht een continu systeem, waarbij hun personeel in ploegendiensten werken en het bedrijfsproces 24/7 doordraait.

Zo kan ik nog wel even doorgaan. Denk aan specifieke bedrijven, zoals nachtclubs. Zij kennen een ongebruikelijk afnamepatroon voor wat betreft elektriciteit.

Dag-nacht

Ook zijn op dagbasis patronen te onderscheiden. Dagelijks neemt de vraag toe als mensen wakker worden en aan het werk gaan, terwijl het riedeltje aan het einde van de dag andersom wordt afgespeeld. Wellicht zijn tussendoor ook nog bepaalde golven te bespeuren. Denk aan koken of televisiekijken.

Eén en ander hangt natuurlijk ook nog eens af van de weersomstandigheden. Een troosteloze dag brengt met zich mee dat het licht ’s morgens later uitgaat en ’s avonds eerder aangaat dan normaal. Op lange termijn is dit niet zo belangrijk, maar op korte termijn luistert dit erg nauw.

En het aanbod moet exact worden afgestemd op de wisselende vraag. Elektriciteit kan namelijk (nog) niet worden opgeslagen (in grote hoeveelheden, op een economisch aanvaardbare wijze). Elektriciteitsleveranciers willen daarom zo goed mogelijk voorspellen hoe groot de vraag op welk deel van de dag zal zijn.

Zij moeten immers de leveringszekerheid garanderen. Het landelijk net moet bovendien in balans worden gehouden. Hetgeen erin gaat, moet er ook uit komen, of – anders gezegd – hetgeen eruit wordt gehaald (consumptie) moet erin worden gestopt (productie en levering).

Anders raakt het net in onbalans en zijn de rapen gaar. Een black-out kan het gevolg zijn en dat moet te allen tijden worden voorkomen.

Feestdagen en evenementen

Eigenlijk is er nog een soort seizoensinvloed; namelijk hetgeen dat is terug te voeren op feestdagen. Nationale feestdagen, zoals Koningsdag, kennen hun eigen specifieke invloed op het verbruik van energie.

Internationale feestdagen zoals Kerst doen mensen afwijken van hun gangbare patronen, zowel thuis als op het werk. De Olympische Spelen of het WK voetbal en de daarbij behorende televisie-uitzendingen kan het gedrag van een bepaalde natie (of zelfs mondiaal) laten afwijken van het gangbare patroon.

Dat geldt ook voor het energieverbruik. Niet alleen de belasting van het net door de televisie, maar ook door het gebruik van de magnetron of andere apparatuur.

Duurzame energie

Het opmerkelijke – en wellicht aangename – van hernieuwbare energiebronnen is dat een aantal vormen een interessante karakteristiek met zich meebrengen. Immers, zonnepanelen produceren overdag elektriciteit, precies wanneer de vraag het hoogst is.

Voor windturbines geldt min of meer een soortgelijk verhaal, omdat de wind in het algemeen overdag harder is dan ’s nachts. Overigens kent de windsnelheid ook allerlei varianten van seizoensinvloed.

Al met al ondervangt dit soort opwekkingsvermogen dus eigenlijk een goed deel van de dagelijkse piekvraag. Alhoewel de weersomstandigheden natuurlijk geen rekening houden met de vraag of het weekend is, dan wel een werkdag.

Overigens is het – nu ik dit schrijf – weekend, maar toch ben ik aan het werk; ook al is het slechts in mijn tuin. Een mooie dag!