UMTS:
Ultieme Malaise Telecom Sector

Duitsland moet de 50,5 miljard euro terugbetalen, die het in 2000 bij de veiling van umts-vergunningen voor de nieuwe generatie mobiele telefoons ophaalde. “De veilingen zijn de grootste vergissing in het industriebeleid sinds de Tweede Wereldoorlog”, aldus Sasi.

Serieus debat
Dat is duidelijke taal. Maar ja, dat mag je van een minister van Communicatie verwachten. Hopelijk zijn de woorden van Sasi het begin van een serieus debat over een oplossing van het telecomdrama. Naar mijn mening zijn de huidige economische en financiële problemen in Europa voor een belangrijk deel terug te voeren op de ongelukkige veilingen.

Eind 1999 was de telecom- en internethype op zijn hoogtepunt. Onrealistische verwachtingen over toekomstige winsten leidden tot het opdrijven van de aandelenkoersen van de bedrijven in deze sectoren. Achteraf is het natuurlijk makkelijk praten dat beleggers met de koersval van deze aandelen werden gestraft voor hun hebzucht.

Het zijn niet alleen beleggers die zich door hebzucht hebben laten leiden. De overheden hebben er ook een potje van gemaakt. Juist van staten mogen we verantwoord gedrag verwachten, gericht op het algemeen belang. Als monopolist hebben de overheden schaarse frequenties geveild, die voor de telecombedrijven onmisbaar waren voor de nieuwe umts-techniek.

Winnaars?
Daarmee is een scenario gecreëerd, waarin ongelukken niet konden uitblijven. Uiteindelijk heeft de telecomsector meer dan 100 miljard euro aan de overheden moeten afdragen. Wie is de uiteindelijke winnaar? Niemand! Reken maar mee. De telecomsector heeft natuurlijk in eerste instantie verloren. Bedrijven kwamen met enorme schulden te zitten.

Investeringen werden en worden uitgesteld en de winstperspectieven zijn verdwenen als sneeuw voor de zon. Het uitstralingseffect is enorm. De toeleveringsindustrie wordt geconfronteerd met een drastische afname van de omzet. De financiële sector ziet de kwaliteit van de uitstaande leningen sterk verslechteren.

Tot de verliezers behoren ook beleggers. De huidige koers van KPN, die nog geen 10% van de hoogste stand bedraagt, spreekt telefoonboekdelen. De winnaars van de veilingen lijken de overheden. Niets is echter minder waar. De afname van de economische groei leidt tot een opeenhoping van negatieve politieke, economische en uiteindelijk financiële effecten.

Tel uit je verlies!
De financiële verslechtering komt direct tot uitdrukking in het vermogensverlies, wat de overheden hebben geleden op hun eigen aandeel in de telecombedrijven. Het volgende rekenvoorbeeld toont de verliezen van de Nederlandse, Duitse en Franse overheid in twee jaar tijd:

Uit de tabel blijkt dat de overheden meer kapitaalvernietiging hebben moeten incasseren, dan aan directe inkomsten uit de umts-veilingen is ontvangen. Tel uit je verlies! De veilingen in Europa kennen alleen maar verliezers. Een stagnatie in technologische ontwikkeling, kapitaalvernietiging en een afname van de economische groei.

Een deel van de beursmalaise, met een kapitaalvernietiging die nog een veelvoud van die in de telecomsector bedraagt, is te wijten aan het telecomdrama. Om de schuld niet eenzijdig richting overheden te leggen, past een fors verwijt richting telecombedrijven. Niet eens zozeer omdat ze zulke enorme bedragen hebben geboden op de frequenties.

Overname schulden door Europese overheden
Zij zaten in een soort ‘prisoners dilemma’, waarbij ze het zichzelf niet konden permitteren af te zien van een frequentie. Een grote fout is dat deze bedrijven de kosten, ook die van overnames binnen de sector, niet hebben gefinancierd met aandelenuitgifte. Door te lang te wachten, werd financiering met eigen vermogen niet meer mogelijk en is een enorme schuldenberg ontstaan.

Ik denk dat de oplossing van minister Sasi politiek niet haalbaar is. Vooral Duitsland zal er niet voor voelen de gelden terug te geven. Een goed alternatief is de overname van de schulden van de telecombedrijven door de Europese overheden. Dat is macro-economisch goed verdedigbaar. De rente op overheidsschuld is (veel) lager dan die op telecomleningen.

Gevoegd bij de vele directe en indirecte financieel-economische voordelen lijkt de keus niet moeilijk. Na introductie van de umts-technologie over enkele jaren kunnen de telecombedrijven de frequentiekosten alsnog in termijnen terugbetalen. Voor ons kabinet, dat zich beroept op een nieuwe en open politiek, ligt een taak zich aan te sluiten bij de Finse minister.

Een (mobiel) telefoontje van onze minister van Verkeer en Waterstaat naar Finland om steun te betuigen, is een mooi begin.