Dr. Hoe beantwoordt: hoe komt de prijs van een ETF tot stand?

De ETF is populair vanwege de lage kosten en hoge transparantie. Maar hoe komt de prijs van een ETF tot stand? Dr. Hoe duikt in de materie van de netto vermogenswaarde en allerlei varianten daarop.

Dit artikel is eerder verschenen in IEX Expert van 12 april.

We beperken ons tot de plain vanilla ETF, zonder hefbomen en andere fratsen, want daarover valt ook veel te vertellen als het gaat over prijsvorming.

Zo heb je behalve met de koers van een ETF ook te maken met de netto vermogenswaarde (NAV) en de intraday netto vermogenswaarde (iNAV). Al deze gegevens zijn nodig om de prestaties van een ETF ten opzichte van de onderliggende index te kunnen volgen en analyseren. En om een eerlijke prijsvorming tijdens een handelsdag op de beurs te kunnen garanderen.

Op basis van slotkoersen

Het makkelijkst te berekenen is de gewone netto vermogenswaarde (NAV). Van een ETF op bijvoorbeeld de Amsterdamse AEX bereken je die op basis van de slotkoersen van het onderliggende mandje aandelen. Die worden allemaal tegelijk verhandeld, van 09.00 tot 17.30 uur. Daar hoef je dan alleen nog maar de dagelijkse kosten (vaak een Total Expense Ratio van circa 0,25% op jaarbasis) van af te trekken. Maar bij een internationaal georiënteerde ETF, bijvoorbeeld eentje op de MSCI World, heb je te maken met verschillende handelsregio’s en tijdzones.

Om de NAV van zo’n ETF te bepalen, moet gebruik gemaakt worden van de slotkoersen van de onderliggende aandelen op verschillende continenten en tijden. In Europa genoteerde ETF’s gebruiken vaak de data die hier om 22.30 beschikbaar zijn (nabeurs New York). Maar uit sommige regio’s zijn de slotkoersen dan nog niet bekend en wordt de berekening gemaakt op T+1-basis (het handelsmoment plus één dag). Dat geldt overigens niet alleen voor de ETF op de MSCI World, maar ook voor die index zelf, zodat beide goed vergelijkbaar zijn.

Maar om ook tijdens een handelsdag de juiste koers te kunnen bepalen, is de indicatieve netto vermogenswaarde nodig (iNAV) – zeg maar de real time intrinsieke waarde. Op de Duitse beurs wordt die minimaal één keer per minuut afgegeven tijdens handelsuren. Dat is nodig om transacties tegen correcte koersen plaats te laten vinden.

Voor de ETF op de MSCI World heb je tijdens een groot deel van de Europese handelsdag bijvoorbeeld geen ‘live’ Amerikaanse koersen. Om toch tot een zo accuraat mogelijke iNAV te komen, wordt in die uren gebruik gemaakt van de future-standen. Dat is nodig, omdat beleggers anders met voorkennis in een ETF op de MSCI World zouden kunnen stappen als er tijdens de Europese handelssessie goed nieuws naar buiten komt dat de Amerikaanse koersen later die dag hoger zet.

Historische afwijking

De waarde van een ETF binnen één handelsdag wordt van minuut tot minuut herberekend. De bied- en laatkoers zullen daardoor strak om om de iNav heen liggen. Het verschil tussen bied en laat – de spread – is in principe even groot als de gemiddelde spread van alle onderliggende aandelen. Mocht de marktprijs ver afwijken van de indicatieve NAV, dan zetten marktparticipanten de prijs door arbitrage snel weer op het juiste niveau.

Anders dan beleggingsfondsen kun je ETF’s dus niet tegen de NAV kopen. Van fondsen wordt de intrinsieke waarde wel op vergelijkbare wijze als bij ETF’s dagelijks vastgesteld, maar fondsen worden slechts op één moment per dag (om 10 uur) tegen de NAV verkocht en aangekocht. Omdat de handel in beleggingsfondsen zich beperkt tot dat ene moment, ontbreekt de noodzaak voor intraday- berekeningen van de intrinsieke waarde, zoals bij ETF’s.

Om het nog gecompliceerder te maken, heb je vaak behalve de NAV en de iNAV ook nog de aangepaste NAV, de gecorrigeerde netto vermogenswaarde. Sommige ETF’s hebben ook te maken met coupon- of dividenduitkeringen. De NAV van deze ETF’s beweegt in principe mee met de onderliggende index, tot het moment van coupon- of dividenduitkering. Dat moet worden meegenomen bij het berekenen van de historische afwijking van de ETF ten opzichte van de index.

De NAV moet je dan handmatig bijstellen. Dat geldt niet voor ETF’s waarbij coupon of dividend wordt herbelegd.