De hoge hoed van Abe

Eind vorig jaar dachten veel beleggers makkelijk door middel van valuta’s te kunnen profiteren van het beleid van de centrale banken. De euro-dollar zou richting pariteit gaan.

Een zelfde soort overtuiging was er onder beleggers over de Japanse yen. De dollar-yen zou verder gaan oplopen, oftewel een zwakkere yen ten opzichte van de dollar.

De renteverhogingen van de Fed en de bestaande stimuleringsmaatregelen van de centrale bank van Japan zouden hier voor zorgen. Al snel bleek de werkelijkheid toch wat anders te gaan lopen.

Klik op de grafiek voor een grote versie

Abe, Kuroda en vele beleggers zullen allemaal met afkeer naar dit koersverloop hebben gekeken. Om het tij te keren en de boel aan te jagen, verrasten de Japanners vriend en vijand met het introduceren van negatieve rente.

Na een kortstondige opleving van de dollar-yen, kelderde dit valutapaar naar nieuwe lows. De yen wint niet enkel terrein ten opzichte van de dollar, ook ten opzichte van de euro doet de valutamarkt niet wat de Japanners zouden willen.

Klik op de grafiek voor een grote versie

Vorige week ging de Japanse Nikkei 3,5% onderuit na teleurstellende productiecijfers. De activiteit in de Japanse productie kromp het meeste in drie jaar tijd, na teruglopende exportorders.

Het PMI-cijfer kwam uit onder de 50, wat wijst op krimp. Ook het sentiment onder Japanse bedrijven verslechtert en er wordt geen verbetering voor de aankomende drie maanden verwacht.

Klik op de grafiek voor een grote versie

Wat kunnen de beleidsbepalers doen? Dat is de grote vraag, want er zijn al zoveel stappen genomen.

1. Obligaties

De Bank of Japan (BOJ) is al lange tijd obligaties aan het opkopen. Momenteel bezit de BOJ 35% van alle uitstaande staatsobligaties. Daarnaast koopt de BOJ per maand 100 miljard yen aan bedrijfsobligaties per maand en dat drukt op de rente op die obligaties.

Ondanks dat veel bedrijven tegen erg lage kosten kunnen lenen, zorgt dit niet voor toenemende investeringen. Sterker nog: volgens Reuters overwegen veel grote bedrijven om juist minder te gaan investeren. Reden is de grote wereldwijde economische onzekerheid.

Veel van de Japanse grote bedrijven zijn erg afhankelijk van export en reduceren investeringen vanwege de onzekerheid.

2. Opkopen ETF’s

Het kopen van obligaties is ook voor ons Europeanen natuurlijk niets bijzonders. De Bank of Japan gaat echter nog een stapje verder. Zo koopt de BOJ al lange tijd ETF’s, waardoor de centrale bank de grootste bezitter van Japanse ETF’s is.

Bloomberg rapporteerde in oktober dat de BOJ 52% van alle uitstaande Japanse ETF’s op de balans heeft staan. Sindsdien is het opkoopprogramma alleen maar verder uitgebreid en heeft de BOJ zelfs banken verzocht om speciale ETF’s voor het opkoopprogramma te creëren.

Dit verder verruimen lijkt mij ook geen nuttige stap.

3. Negatieve rente

De rente dan maar verder verlagen? Ik zie dit niet snel gebeuren aangezien de afgelopen renteverlaging al zoveel stof heeft doen opwaaien. Na een golf van kritiek zette de BOJ een charmeoffensief in om partijen te overtuigen dat dit een goede keuze was.

Het uitblijvende positieve effect maakt dit echter toch erg moeilijk te verantwoorden.

Daarnaast is het intern bij de BOJ ook geen koek-en-ei. In de bepalende stemming over de negatieve rente waren er vijf voor-stemmers en vier tegen. Inmiddels heeft de Japanse premier Abe de verlenging van de ambtstermijn van een van de tegenstemmende leden, Sayri Shirai, geblokkeerd.

In ruil daarvoor is vandaag Makato Sakurai begonnen, iemand die volgens kenners juist de Kuroda-lijn volgt. Ondanks een kleiner nee-kamp, lijkt mij een nieuwe renteverlaging voorlopig uit den boze. Al deze stappen veranderen het beeld dat de dollar-yen ons heeft laten zien de laatste tijd niet.

Wanneer de macro-cijfers dan ook nog eens gaan tegenvallen, worden beleggers bang en krijgen we koersuitslagen zoals vorige week. Natuurlijk kan wederom de belastingverhoging worden uitgesteld of een programma her en der weer worden uitgebreid.

Toch blijven er zo weinig substantiële nieuwe stappen over of er moeten echt draconische maatregelen worden ingesteld..

Dus ondanks al deze extreme stappen krijgt Japan het maar niet voor elkaar om de boel op gang te krijgen. Wellicht ook heel logisch als de hele wereld tegelijk aan het stimuleren is. Wat echter nog zorgwekkender is, is dat het beleid van de Europese Centrale Bank steeds meer richting het Japanse model gaat.

Ik hoop dat ECB-voorzitter Draghi de boel in Japan goed in de gaten houdt, voordat wij in een vergelijkbare situatie terecht komen.