Bloeddiamanten

Onlangs was ik in het meest zuidoostelijke punt van de Democratische Republiek Congo (ook bekend als Congo-Kinshasa of DRC). Ik kwam daar als bestuurder van de Extractive Industries Transparency Initiative.

In EITI vertegenwoordig ik zo’n negentig institutionele beleggers van heel de wereld. Samen met overheden, actiegroepen en bedrijven vechten we in zo’n vijftig landen tegen corruptie in de mijnbouw-, olie- en gassectoren.

We bezochten de gigantische Tenke Fungurume-mijn. Dat is een joint-venture van een DRC staatsonderneming, Freeport McMoRan (overigens door veel verantwoorde beleggers, zoals Actiam, van belegging uitgesloten) en Lundin Mining.

Giftig water

Er komt per jaar meer dan 200.000 ton koper vandaan. Daarvoor wordt per dag (!) 14.000 ton materiaal opgegraven en verwerkt. Dat doen zo’n 6.500 mensen, in drie shifts 24/7, in een mijn die een paar kilometer breed, 25 kilometer lang en tot 250 meter diep is.

Met die diepte is er een risico dat hele rotswanden omlaag komen. Je ziet daarom overal radarstations die de hellingen non-stop meten. Op zo’n diepte kom je ook veel water tegen. Dat wordt benut voor de productieprocessen.

Daarna is het zwaar vervuild, en wordt het na reiniging in hele grote bassins gepompt. Er is veel discussie over die bassins: wat als de damwanden inzakken en lager liggende gebieden overstromen? Hoe giftig is het water nog, en hoe lang blijft het dat?

Ziektes en ziekenhuizen

Voor zo’n mijn moeten veel mensen plaats maken. Ik heb gehoord hoe met deze mensen gesproken wordt om naar speciaal gebouwde nieuwe dorpen te verhuizen. Dat lijkt goed te gaan. Maar veel mensen van buiten de regio proberen rondom de mijn illegaal koper te zoeken.

De mijnbouwer wil dan liever niet de politie inschakelen, wetende dat zij met harde hand optreden. Wel een dilemma als mensen terug blijven komen. Een andere zaak zijn HIV en tuberculose.

Het bedrijf had in begin veel succes tegen HIV geboekt door voorlichting te geven en door ziekenhuizen en medicatie aan te bieden (die er anders nooit zou zijn geweest). Maar de output van de mijn wordt over een afstand van 2600 kilometer naar een haven gereden.

Daarvoor zijn permanent 500 trucks onderweg. De florerende prostitutie langs de weg doet HIV nu weer opbloeien. En wie HIV heeft is veel vatbaarder voor tuberculose.

Alles afgraven

De oppervlakte van de regio onder licentie is 1600 vierkante kilometer. Stel je voor, half Limburg is voor mijnbouw aangemerkt. Welke mooie berg met jungle erop ik ook aanwees, onze gids liet me weten dat die er over een paar jaar niet meer zou zijn. Gewoon afgegraven.

Cynisch genoeg is het bos dat er deels wel over blijft er beter aan toe dan buiten het gebied. Er woont namelijk niemand meer die het uit armoede kapt om het op steentijdperkmanier tot houtskool te verwerken. Daarvoor krijgen ze 10 dollar per zak, een vermogen.

DRC is een gigantisch land. Met slechte infrastructuur en krappe budgets is aansturing door een centrale overheid een uitdaging. DRC produceert de helft van alle kobalt in de wereld (zonder kobalt geen mobiele telefoon of PC), en een derde van alle industriële diamanten (voor hightech productieprocesssen onontbeerlijk).

In perspectief

Daarbij zijn delfstoffen goed voor 99% (geen typo) van alle exporten van DRC, voor twee derde van het hele overheidsbudget, en voor een kwart van de officiële werkgelegenheid. Er vindt ook veel ongereguleerde mijnbouw op kleine schaal plaats.

Die versnippering van productie in onherbergzaam gebied vergemakkelijkt de smokkel van diamanten, een belangrijke financieringsbron voor de vele langdurige conflicten in de regio. Het was goed om eens de praktijk te zien. Dat plaatst zaken wel in perspectief.

Of zo’n regio en de mensen door de mijnbouw uiteindelijk beter of slechter af zijn (het milieu is dat zeker), dat durf ik niet te zeggen. De uitdagingen zijn enorm, net als de armoede. Heeft u Blood Diamonds met Leonardo DiCaprio gezien? Die gaat hierover.