40 Jaar Optiebeurs: Wat een tijd!

Op woensdag 4 april, bestond de optiebeurs officieel 40 jaar. Het was de eerste optiebeurs van Europa, en deze European Options Exchange begon in de Beurs van Berlage. Om dit feit te vieren is het deze hele week Optieweek op IEX. 

Chicago had in 1973 de primeur van de eerste optiebeurs ter wereld en het bestuur van de Amsterdamse Effectenbeurs volgde die ontwikkeling met grote belangstelling. Men vroeg zich af of zo’n beurs ook in Amsterdam bestaansrecht had.

Effectenbeurzen kampten wereldwijd met haperende omzetcijfers en een optiebeurs zou wellicht stimulerend kunnen werken. Door een artikel in De Telegraaf kwam het idee van een optiebeurs definitief op de agenda van het beursbestuur. De voorbereiding van de nieuwe beurs werd in handen gegeven van de Stichting Voorbereiding European Options Exchange. 

De optiebeurs werd geopend door de Minister van Financiën Frans Andriessen. De eerste voorzitter was Tjerk Westerterp, die de jaren daarvoor in de regering had gezeten als Minister van Verkeer en Waterstaat. 

De beginjaren waren niet goed: ondanks het feit dat winst op opties dezelfde fiscaalvriendelijke behandeling kreeg als winst op aandelen, waren er weinig beleggers die zich aan opties wilden wagen. 

De handelsvloer van de optiebeurs aan het Rokin

Na het eerste jaar had de Optiebeurs een negatief eigen vermogen van 16 miljoen gulden. Begin jaren tachtig kwam eindelijk de kentering. Een opbloeiende economie en een promotiecampagne (Optiebeurs-prominenten als Ulf Doornbos en Westerterp zelf togen onvermoeibaar het land in om beleggers te onderwijzen in de optietheorie) zorgden dat opties onder beleggers steeds populairder werden. 

In het begin werden alleen callopties op aandelen verhandeld. Al snel kwamen er putopties bij, in mei 1987 gevolgd door opties op de EOE-index (de huidige AEX-index). In datzelfde jaar verhuisde de optiebeurs van de Beurs van Berlage naar een groter eigen pand aan het Rokin 65 en maakte daar een stormachtige groei door. 

De handelsvloer van de oude optiebeurs (1978-1987)

Fusie met effectenbeurs   

In 1997 fuseerde de optiebeurs met de effectenbeurs tot Amsterdam Exchanges. Een jaar later volgde een verhuizing naar de nog grotere beurszaal op Beursplein 5, die kort daarvoor was vrijgekomen vanwege de volledige automatisering van de effectenhandel.  

Niet lang daarna werd ook de optiehandel volledig geautomatiseerd. In 2002 was de vloerhandel, zoals we die kennen uit de oude beelden met de kleurige jasjes, volledig verdwenen. Momenteel wordt de voormalige optiebeursvloer nog wel bevolkt door beurshandelaren. 

Euronext wil hiermee de historie van het pand in ere houden. Ook wordt in deze ruimte nog dagelijks de gongslag gehouden. Een bedrijf of prominent persoon opent dagelijks om 09:00 uur de beurshandel met een slag op de gong.  

Euronext verwelkomt B&S Group (ticker symbol: BSGR), een snelgroeiende wereldwijde distributiepartner van consumentenproducten. CEO Bert Meulman en het management team van B&S Group vieren de notering aan Euronext Amsterdam met een slag op de gong. https://t.co/ZS4KcJaM28 pic.twitter.com/Ppoh8nSwFA

— Euronext Amsterdam (@euronext_nl) 23 maart 2018

De handelaren

De optiebeursvloer werd bevolkt door een speciaal slag mensen: de optiehandelaren. U kent ongetwijfeld de beelden van schreeuwende mannen in felgekleurde jasjes. Die jasjes werden pas verplicht vanaf eind jaren negentig.

Daarvoor was slechts een stropdas verplicht en elk handelsbedrijf had standaard een paar stropdassen in de la liggen voor handelaren die de das vergeten waren. 

De jasjes gaven de beurs een veelkleurig aanzicht. Partijen mochten zelf een ontwerp indienen en lieten zich door van verschillende kanten inspireren. Zo was er een handelsbedrijf dat een tekening van Herman Brood op de rug had, en had je de geelgroene jasjes van een Haags optiebedrijf.  

De jasjes van de vloerhandelaren

Op de beursvloer hing een bijzondere sfeer. Het ging om geld, veel geld, maar na afloop dronk men ook graag een biertje met elkaar in de belendende beurskroeg. Daar werd de dag besproken en anekdotes uitgewisseld. Iedereen moest zijn verhaal kwijt, vooral als je een goede dag had gehad.

Weinig vrouwen

Op de handelsvloer was het vooral een mannenwereld. Ik geloof dat het aantal vrouwelijke handelaren letterlijk op één hand te tellen was. Bij Optiver hadden we eens bedacht dat we daar iets aan moesten doen en ik kreeg in die tijd een meisje van net twintig uit Newcastle toegewezen om wegwijs te maken op de vloer. 

Na een paar weken hield ze het echter voor gezien, de sfeer was toch wel dusdanig dat niet iedereen daar tegen kon. Dat gold trouwens voor mannen evenzeer. Ik heb ook de eerste drie maanden als optiehandelaar verschrikkelijk afgezien. 

Ik woonde toen nog in Meppel en ging dagelijks met de trein naar Amsterdam. Na drie of vier maanden in de handel had ik het helemaal gehad: nieuwelingen in de crowd hebben de eerste tijd het gevoel dat ze het nooit leren. 

Je moest snel zijn, de prijzen op het computerscherm snel kunnen vinden en ook nog kunnen handelen op de juiste prijs. In sommige crowds had je mensen staan die zo snel waren dat je er nauwelijks tussenkwam, zeker de eerste drie, vier maanden niet. 

Snel rekenen was een eerste vereiste. Hoewel ik gezakt was voor de rekentest bij Optiver werd ik toch aangenomen omdat ik wel goed in het onthouden was van cijfers. Bij mijn vorige werkgever wist ik alle interne nummers en telefoonnummers van onze Amerikaanse leveranciers uit mijn hoofd. Ook kon ik van elk woord meteen zeggen uit hoeveel letters het bestond. Dat vonden ze apart genoeg om me toch een kans te geven. 

Snelle rekenaars

Er waren extreem snelle rekenaars op de vloer. Ter vergelijking: de rekentest die ik moest doen bestond uit 80 vragen die je in 8 minuten moest oplossen. Ik kon echt goed rekenen maar kwam maar tot 58 goede antwoorden. Een collega bij Optiver had ze alle 80 af en tijd over...

Er was een handelaar, Koos Mantel, waarvan werd gezegd dat ie met de rug naar het scherm toch alle optieprijzen foutloos kon opnoemen. En in de indexpit had je een handelaar van IMC die zo snel was dat ie alle handel in de korte series wegpikte. Zijn naam was, niet geheel toevallig, Adri de Beste...  

Nieuwe handelaren hadden het dus moeilijk. Ik heb er velen zien komen en gaan, ook bij ons bedrijf. De eerste maanden waren een harde leerschool. Ik was een vrij schuchtere jongen uit het Noorden en heb me behoorlijk moeten aanpassen. Dat waren overigens uitstekende levenslessen. 

Pas na verloop van tijd kon je meekomen en na een half jaar tot een jaar was je volledig geaccepteerd in de handelspit. Het werkte gewoon zo dat wanneer iemand anders niks aan jou had, hij jou ook niks gaf. Dus als je zelf nooit eerste of tweede was bij een trade, liet iemand anders jou ook nooit mee doen.

Apart soort humor

Op de beursvloer heerste een apart soort humor. Er zijn zoveel anekdotes dat ik er wel een boek over kan schrijven en misschien moet ik dat ook maar eens doen, wellicht voor het 50-jarig bestaan of zo. Alhoewel, wie leest er nog een boek tegenwoordig? Toen Youp van 't Hek een boek tien jaar geleden 'een stapel faxen' noemde was het al ouderwets, laat staan nu de fax ook alweer van de radar verdwenen is. 

Puttend uit mijn eigen geheugen moet ik vooral terugdenken aan de vele, dagelijkse grappen die uitgehaald werden. Om op te schrijven zijn ze vaak te onbenullig voor woorden, maar iedereen die erbij was weet precies wat ik bedoel. 

De handelsvloer van de optiebeurs op Beursplein 5

Zoals bijvoorbeeld oud-optiehandelaar Marcel Wallaart, momenteel eigenaar Index Informer (optie-advies), weet te vertellen:

‘Een van de grappigste dingen die ik mij kan herinneren betrof Sem van Berkel. In die tijd was ik nog een broekie en Sem was toen al een hele meneer. Hij had een succesvol floorbrokerbedrijf. Op een dag ontving hij een dame die voor het PTT pensioenfonds werkte en Sem voerde de orders uit voor dat pensioenfonds. Een grote klant dus. Een paar handelaren hadden de vrouw gezien en hadden het Batman logo uitgeknipt.

Tijdens het langslopen lukt het hen om dit logo op haar rug vast te plakken. Vervolgens werd bij ieder fonds waar Sem met deze dame langs liep de tune uit de Batman film nagedaan. Veel gelach, en al snel wist de hele vloer ervan. Sem natuurlijk ook en de dame in kwestie Het gevolg was dat Sem natuurlijk heel goed wist dat er iets speelde en de dame in kwestie zich steeds ongemakkelijker ging voelen. Uiteindelijk haalde Sem boos het logo van haar rug.”

Soms waren er bekende Nederlanders op de vloer, zoals Gordon, die eens rondgeleid werd door een kennis van hem. Dat was lachen. Er was een intern omroepsysteem dat voor iedereen toegankelijk was, er stonden overal microfoons. Heel subtiel was het altijd niet. 

Ook de aanwezigheid van grote groepen vrouwen op de balustrade was aanleiding voor commotie. De handelaren keken altijd onbeschaamd naar boven al werd er door het personeel van de Optiebeurs wel scherp opgelet wat er allemaal uitgekraamd werd. Ik nam mijn toenmalige vriendin eens mee de vloer op. Het schaap had een leren broek aan. Ik  wist niet hoe gauw ik haar weer weg moest leiden. 

Opening aardappeltermijnmarkt

Hilarisch was ook de dagelijkse opening van de aardappeltermijnmarkt. Om half vier werd altijd een bel geluid, maar er was nooit wat te doen. De dichtstbijzijnde crowd, die van Aegon, hief de vijf minuten daarvoor altijd een enorm gejoel aan om die bel in te luiden, net als ze in een stadion joelen bij een aanloop van een keeper. 

Als beurshandelaar was een speciale mentaliteit vereist. Professioneel optiehandelaar Tim van der Vliet, nog steeds actief op de optiebeurs daarover:

‘Al op mijn eerste dag werd ik door de grote baas bij me geroepen. Hij vertelde met het volgende. “Timmetje, jij hebt veel geleerd op de universiteit over opties toch? Ik wil dat je alles vergeet. Hij vertelde me vervolgens dat een goede handelaar eigenlijk maar twee eigenschappen heeft. 

Ten eerste: een verdienende handelaar heeft weinig ego. Als je een groot ego hebt wordt je of bang, of je gaat naast je schoenen lopen. De tweede eigenschap is dat een goede handelaar niet aan het verleden denkt. Of je nou net je allerbeste of je allerslechtste trade van je leven hebt gedaan doet er eigenlijk niet toe. Een goede handelaar leeft in het moment en is klaar voor de trade die er nu aankomt.’

Voorkennis

Gevalletjes van voorkennis waren er af en toe ook. In de Philips-crowd stond een handelaar die wel helderziende leek. Telkens als hij een bepaalde positie innam, kreeg hij binnen korte tijd gelijk. Vooral bij kwartaal- en jaarcijfers was het iedere keer bingo, en wel dusdanig dat bijna niemand meer met hem durfde te handelen. Pas veel later kwam de aap uit de mouw: hij had goede contacten bij de drukkerij waar Philips zijn financiële rapporten liet drukken. 

Overigens liep dat nog een keer helemaal verkeerd af. Deze jongens hadden in een bepaald jaar te horen gekregen dat de cijfers van Philips ontzettend slecht zouden zijn en grote shortposities ingenomen. Wij zaten bij Optiver inmiddels behoorlijk long. 

De handelsvloer van de optiebeurs op Beursplein 5

Op de dag van de cijfers (die waren inderdaad hondsberoerd) daalde het aandeel inderdaad eerst maar voordat de shorters terug konden kopen begon het aandeel langzaam maar gestaag op te lopen. Uiteindelijk zag ik deze mannen op veel hogere koersen alles terugkopen. Je kunt soms ook teveel weten...

Cijfers kreeg je in die tijd niet via internet, maar werden precies om 08.00 uur door een medewerker van de optiebeurs op het bulletinbord geplakt. Ik herinner mij nog dat ik altijd blij was dat ik niet in het aandeel Fortis stond, die hadden een ongelooflijke uitgebreide cijferrapportage waar niemand in die korte tijd soep van kon maken. Achteraf gezien een duidelijk signaal...

Boetes...

Tegen wangedrag werd streng opgetreden. Het personeel van de optiebeurs (OBO's, Order Book Officials) mochten boetes geven en vooral als je geschorst werd was je de pineut want dan kon je geen knaken verdienen. Ik heb zelf nooit een boete gehad maar er waren veel heetgebakerde handelaren die minder soepel in de omgang waren. 

Een mooi verhaal daaromtrent kreeg ik opgestuurd van Joep Knook, die momenteel bij de AFM werkzaam is. Joep was marketmaker in onder andere Baan.

'Iedereen wist op de vloer dat een boete je €500,- kostte. Als er gevraagd werd om op te treden tegen een collega handelaar werd er dan ook luid om “Vijfhonderd!!” geroepen. Rond de eeuwwisseling kwamen ook de eerste Engelse handelaren naar Amsterdam om een graantje mee te pikken. Deze Engelse invasie werd door de bestaande handelaren met tegenzin ontvangen en het werd ze dan ook meestal niet erg makkelijk gemaakt. 

Ik stond toen in het roemruchte aandeel Baan, waar na de grote koersdaling na het boekhoudschandaal veel gelukzoekers stonden. Zoals in elk fonds was het niet elke dag feest en op een rustige vrijdagmiddag leek het een uitstekend idee om de Engelse handelaar in het fonds, Sheridan (van MAKO) uit te dagen voor een weddenschap.

Na wat inleidende beschietingen werd de weddenschap afgesloten dat hij met een tennisbal de grote hoge klok aan de andere kant van de vloer zou moeten raken. Dit ging als een lopend vuurtje over de vloer en er werd behoorlijk ingezet op deze weddenschap.

Omdat het niet zo handig leek om het tijdens beurs te doen werd al besloten dat het om half zes moest gaan gebeuren. Tegen die tijd kwamen er de nodige handelaren bij de crowd staan en het begon echt een beetje in de gaten te lopen. De dienstdoende OBO had geen zin in gedoe en waarschuwde Sheridan dat hij een boete zou krijgen als er werd gegooid.

Maar ja, die kon natuurlijk niet meer terug en onder luid gejoel ging de tennisbal door de lucht naar de andere kant van de vloer. Helaas voor Sheridan miste hij de klok, en kreeg bovendien direct de beloofde boete. Jammer maar helaas, maar het verwerven van aanzien op de vloer mag natuurlijk wat kosten. Iedereen ging tevreden aan de vrijdagmiddagborrel.

Hier bleef het alleen niet bij. In die tijd was er de regel dat elke boete voor een handelshuis werd meegenomen in de bepaling van de hoogte van de volgende boete. Zo ging de hoogte van €500 voor de eerste naar €1000 voor de tweede, naar €2000, naar €5000 en vervolgens… De gegooide tennisbal op vrijdagmiddag kostte MAKO uiteindelijk €10.000. 

Wachten, wachten, wachten

Overigens is het wel zo dat, net als mensen die verhalen vertellen over hun periode in het leger, ze er vaak niet bij vertellen dat beurshandel ook en vooral bestaat uit wachten. Wachten op orders van klanten, wachten op Wall Street, etc.

Dat was voor mij, los van het eenzijdige werk, ook de reden om in 2002 te stoppen. In 2001 was het, afgezien van natuurlijk september dat jaar, erg rustig op de beurs, we stonden de hele dag te wachten en ook nog eens met een moeizaam werkende handheldcomputer die je rug overbelastte. 

Als er niks te handelen viel dan werd er handel bedacht, het liefst op grote sportevenementen. Er was een grote overlap tussen beurs- en sportinteresse. Rode en gele kaarten bij een WK, het aantal renners dat aankwam in de Tour, multipliers bij voetbalwedstrijden, noem maar op. De bedragen liepen soms hoog op en af en toe liepen die zaken verkeerd af. 

Ik ging in die periode vaak met een clubje naar Europese wedstrijden van Feyenoord (die hadden ze toen nog) en daar zaten ook een paar mooie gokkers bij. Ze wedden dan op een multiplier van doelpunten maal corners maal gele kaarten. Die kon op 200 uitkomen maar ook op 0.

Komst schermenhandel

Met de komst van de schermenhandel werd ook de functie-eis van de optiehandelaar anders. Op de vloer was het, naast natuurlijk een gezonde dosis handelsgeest, een voordeel dat je lang was, brutaal en je mannetje stond. Van achter een scherm moest je vooral slim zijn, zelf handelsapplicaties kunnen bouwen en kunnen nadenken over je positie.  

De handelsvloer van de optiebeurs op Beursplein 5

De toenmalige groep handelaren kom je nu in allerlei branches tegen. Veel zijn om één of andere manier blijven hangen in de branche, ook omdat het volgen van de koersen nu eenmaal verslavend werkt. Bij vermogensbeheerders en banken kom je er veel tegen, maar velen doen ook totaal iets anders. 

De meesten zien de tijd op de beursvloer dan ook als een aparte periode in hun leven, niet zozeer omdat ze de beurshandel hebben meegemaakt, maar meer omdat ze de vloerhandel, met al zijn bijzondere kenmerken, hebben ervaren. Een gevoel van: ja, daar was ik ook bij. 

De toekomst van de optie

Enfin, het was een fantastische periode om mee te maken maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat voor de prijsvorming van de opties en transparantie de huidige tijd veel beter is. De fysieke aanwezigheid van een groep concurrenten werkte vooral in kleinere fondsen nog wel eens kartelvorming in de hand. 

Het enige waar ik me momenteel aan stoor is dat in veel fondsen geen goede markt wordt onderhouden. Dat wordt een vicieuze cirkel: zonder een goede markt is er geen interesse van beleggers, en zonder interesse van beleggers heeft niemand zin om zijn nek uit te steken en een goede markt te onderhouden. 

Er wordt momenteel ook te weinig aandacht besteed aan de optie. Vroeger trok Tjerk Westerterp, de eerste optiebeursdirecteur, het land door om de optiehandel te promoten, maar tegenwoordig is er niemand die zich er nog echt om bekommert. 

Ik ben niet tegen turbo's maar gezien de hoeveelheid educatie en reclame die er aan turbo's besteed wordt houd ik mijn hart vast. Euronext, de brokers/banken en de grote optiepartijen mogen zich dit aantrekken en deze handschoen oprapen.

Ik help ze daar graag bij. De komende week gaan we extra aandacht besteden aan de optie. Van onze optiecolumnist Pierino Ursone gaan we een aantal oude columns verversen en opnieuw op de site zetten de komende week met daarin uitleg van de belangrijkste begrippen en strategieën. 

Foto's en informatie zijn afkomstig van Stichting Capital Amsterdam. 

Meer weten?

Meer leren over opties of direct beginnen met handelen in opties (€0,85 per contract) doet u bij DEGIRO. Profiteer tot en met 12 april van het gratis inboeken van uw portefeuille.

Direct aan de slag met opties